Bir Kaç Bilgi Raskele

17 Şubat

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Nuvola apps date.svg 17 Şubat günü gerçekleşen en önemli olayları Tarihte Bugün sayfalarına ekleyebilir ve anasayfada görüntülenmelerini sağlayabilirsiniz.

17 Şubat, Miladi takvime göre yılın 48. günüdür. Yıl sonuna kadar kalan 317 gün vardır (artık yıllarda 318).

Ocak – Şubat – Mart

1 2 3 4 5 6 7

8 9 10 11 12 13 14

15 16 17 18 19 20 21

22 23 24 25 26 27 28

29

İçindekiler

1 Olaylar

2 Doğumlar

3 Ölümler

4 Tatiller ve özel günler

Olaylar[değiştir | kaynağı değiştir]

1864 - Amerikan İç Savaşı sırasında H.L. Hunley adlı denizaltı, USS Housatonic adlı savaş gemisini batırdı ve bir savaş gemisi batıran ilk denizaltı oldu.

1867 - Süveyş Kanalı'ndan ilk gemi geçti.

1895 - Müziğini Çaykovski'nin bestelediği Kuğu Gölü Balesi, ilk gösterisini Sankt-Peterburg'da (Rusya) yaptı.

1915 - Barbaros Hayreddin ve Turgut Reis muharebe gemileri, savunmaya katılmak üzere Nara'ya geldi.

1916 - Doğu cephesinde Ruslar, Muş'u işgal etti.

1917 - Hicaz Seferi Kuvvetler Komutanlığı'na atanan Mustafa Kemal, bu görevi kabul etmedi.

1920 - Osmanlı Mebuslar Meclisi, kabul ettiği Misak-ı Millî'nin basında yayınlanmasını ve bütün yabancı parlamentolara bildirilmesini kararlaştırdı.

1921 - Ankara dışındaki İstiklal Mahkemeleri kaldırıldı.

1923 - İzmir'de, Cumhuriyetin 1. iktisat kongresi olan İzmir İktisat Kongresi düzenlendi.

1923 - Mustafa Kemal, ikinci defa Büyük Millet Meclisi Başkanlığı'na seçildi. Meclis'e 7 işçi, 1 çiftçi kadın katıldı. Kapanış konuşmasını Rukiye Hanım yaptı.

1924 - Johnny Weissmuller, 100 yarda (91,4 m) serbest stil yüzmede 52-2/5 saniye ile dünya rekoru kırdı.

1925 - Aşar Vergisi kaldırıldı. Basın, aşarın kaldırılmasını büyük bir devrim olarak sundu.

1926 - Türk Medeni Kanunu kabul edildi.

1926 - Ankara'da Devlet Resim Sergisi açıldı. Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal, sergiyi ziyaret etti.

1930 - Türk Gazeteciler Birliği kuruldu.

1933 - Newsweek dergisi yayımlanmaya başladı.

1934 - Avusturya'da sosyal demokratlar gösteri düzenlediler. Güvenlik güçleri göstericilere müdahale etti; birçok gösterici öldürüldü. Hükûmet sıkıyönetim ilan etti.

1935 - İstanbul'da kartopu oynanması yasaklandı.

1936 - Kızılmaske, Lee Falk tarafından yaratıldı ve ABD'de yayınlanmaya başladı.

1939 - Hatay Meclisi, Türkiye Cumhuriyeti kanunlarını, Hatay Devleti kanunları olarak kabul etti.

1949 - Türkiye, Avrupa Kalkınması İcra Konseyi'ne katıldı.

1956 - Çoruh ilinin adı Artvin olarak değiştirildi.

1957 - Missouri'de (ABD) bir yaşlılar evinde çıkan yangında 72 kişi öldü.

1957 - Ordular arası futbol karşılaşmalarında Türk takımı rekor kırdı; Amerikan ordu takımını 19-0 yendi.

1959 - Başbakan Adnan Menderes ve beraberindekileri Londra'ya götüren THY'nin SEV uçağı, Gatwick Havalimanı yakınlarında düştü; Menderes kurtuldu, aralarında Anadolu Ajansı Genel Müdürü Şerif Arzık'ın da bulunduğu 14 kişi öldü.

1961 - Eski Sağlık Bakanı, İstanbul Valisi ve Belediye Başkanı Lütfi Kırdar, Yassıada'da ifade verirken kalp krizi geçirdi ve öldü.

1961 - Türk ve Alman İş ve İşçi Bulma Kurumları arasında yapılan anlaşmaya göre, her yıl Almanya'ya çeşitli iş kollarında çalıştırılmak üzere Türk işçileri gönderilmesi kararlaştırıldı.

1962 - Hamburg'da çıkan fırtınada 300'den fazla kişi öldü.

1967 - Türkiye Cumhuriyeti Millî Eğitim Bakanlığı, Türkiye Öğretmenler Sendikası (TÖS) Genel Başkanı Feyzullah Ertuğrul'u Elâzığ'ın bir köyüne atadı.

1967 - Kimi milletvekilleri, Meclis'e gelen mini etekli kadınlardan şikâyetçi olduklarını bildirdiler.

1967 - Radyo sanatçılarının yürüyüş ve boykot olaylarından sonra TRT, sanatçı ücretlerine yüzde 150-200 arasında zam yaptı.

1968 - Türkiye İşçi Partisi (TİP) milletvekili Çetin Altan, TBMM'de Adalet Partililere "Çoğunluğunuz var ama ağırlığınız yok" dedi. Bunun üzerine kavga çıktı.

1973 - Petrol Ofisi Genel Müdürlüğü'ne bir kadın atandı. Şeyda Odyatmaz Türkiye'de ilk kez bu düzeye yükseltilen kadın yönetici oldu.

1977 - Ankara'da 50. Yıl Lisesi öğrencilerine ateş açıldı; bir kız öğrenci kalp krizi geçirip öldü.

1979 - Vietnam Savaşı'ndan sonra SSCB ile yakınlaşan Vietnam, Çin tarafından işgal edildi.

1979 - İstanbul'da stokçulara baskınlar düzenlendi. Yüklü miktarda kahve, ampul, filtreli sigara ve margarin ele geçirildi.

1983 - Dört Filistinli gerilla, Ankara 1. Ağır Ceza Mahkemesi'nce yeniden ikişer kez ölüme mahkûm edildi. Filistinli gerillalar, Mısır'ın Ankara Büyükelçiliği'ni basarak iki güvenlik görevlisini öldürüp, içeridekileri 45 saat rehin tutmuşlardı.

1984 - İş yerlerinden işçi çıkarmak, Sıkıyönetim Komutanlığı'nın iznine bağlandı.

1984 - Avusturya'da yapılan Avrupa güzellik yarışmasını, Türkiye güzeli Neşe Erberk kazandı.

1986 - İstanbul'da ünlü Bebek Belediye Gazinosu, yeşil saha açılması için yıktırıldı.

1986 - Barış Derneği davasından tutuklu 6 kişi tahliye edildi. Tahliye edilenler arasında Reha İsvan ve Gencay Şaylan da yer alıyordu. Ali Sirmen, Erdal Atabek, Ali Taygun, Ergun Elgin, Hüseyin Baş ve Orhan Taylan'ın ise tahliye talebi reddedildi.

1987 - 12 Eylül askerî darbesinden sonra toplatılan 39 ton ağırlığındaki kitap, dergi ile günlük ve haftalık gazete, SEKA'da imha edildi.

1993 - Jandarma Genel Komutanı Orgeneral Eşref Bitlis'in bulunduğu askerî uçak Ankara Güvercinlik alanından havalandıktan kısa süre sonra, Ankara Yenimahalle'deki (PTT) İşleme Merkezinin bahçesine düştü. Kazada; Bitlis ile 3 subay, 1 astsubay ve 1 PTT görevlisi öldü.

1993 - Dev-Sol ve TİKKO (Türkiye İşçi Köylü Kurtuluş Ordusu) üyesi 18 siyasi tutuklu, kazdıkları 35 metre uzunluğundaki tünelden yararlanarak Nevşehir E Tipi Kapalı Cezaevi'nden firar etti.

1993 - Somali'de görev yapan BM Barış Gücü UNISOM'un Komutanlığına, Korgeneral Çevik Bir atandı.

1994 - Demokrasi Partisi (DEP) Suruç İlçe Yönetim Kurulu Üyesi Ömer Akpolat, kimliği belirsiz kişilerce öldürüldü.

1994 - Özgür Gündem gazetesi, bölücü yayın yaptığı gerekçesiyle 1 ay süreyle kapatıldı.

1994 - TBMM Anayasa ve Adalet Komisyonu, Refah Partili Hasan Mezarcı'nın dokunulmazlığının kaldırılmasını kararlaştırdı.

1996 - Dünya satranç şampiyonu Garry Kasparov, Deep Blue adlı bilgisayarı yendi.

1996 - Cumhuriyet Halk Partisi İzmir Milletvekili Sabri Ergül, Manisa Emniyet Müdürlüğünün kapısına, "Bu iş yerinde işkence vardır" yazılı bir tabela astı.

1999 - Fransa'nın başkenti Paris'in 50 km yakınındaki tarihî Kraliyet Köşkü Rambouillet'de Belgrad Hükûmeti ile Kosovalı Arnavutlar arasında barış görüşmeleri yapıldı.

2000 - Gazeteci-yazar Uğur Mumcu'ya 24 Ocak 1993 günü düzenlenen suikastla ilgili olarak, 'Mumcu'nun öldürülmesine iştirak ettiği ve bu amaçla oluşturulan çeteye mensup olduğu' gerekçesiyle idam istemiyle yargılanan sanık Abdullah Argun Çetin, kendi isteği üzerine gizli oturumda dinlendi. Mahkeme, sanığın gizli oturumda yaptığı açıklamalara yayın yasağı koydu.

2000 - Microsoft, Windows 2000 işletim sistemini piyasaya sürdü.

2001 - IMF Başkan Yardımcısı Stanley Fischer ile kurumun Avrupa Sorumlusu Michael Deppler, G-20 toplantıları çerçevesinde Türkiye'ye geldi.

2006 - Filipinler'in Güney Leyte bölgesinde meydana gelen bir seri toprak kayması sonucu, yaklaşık 1800 kişinin toprak altında kalarak öldüğü tahmin ediliyor. Yörede, son 10 gündür yağan şiddetli yağmurların ve hemen öncesinde meydana gelen 2,3 büyüklüğündeki küçük ölçekli bir depremin faciayı tetiklemiş olabileceği öne sürülüyor.

2008 - Kosova, Sırbistan'dan ayrılarak tek taraflı bağımsızlık ilan etti.

2016 - Ankara'da Devlet Mahallesi'nde asker ve personeli taşıyan servis araçlarına, bombalı intihar saldırısı düzenlendi. 28 kişi öldü, 61 kişi yaralandı. Başbakan Ahmet Davutoğlu, saldırının YPG tarafından gerçekleştirildiğini açıkladı.

Doğumlar[değiştir | kaynağı değiştir]

624 - Wu Zetian, Çin tarihinin tek kadın İmparatoru (ö. 705)

1650 - Yevdokiya Alekseyevna, Rus çarı (ö. 1712)

1653 - Arcangelo Corelli, İtalyan besteci (ö. 1713)

1742 - Dositej Obradović, Sırp yazar, filozof, linguist, gezgin, poligot ve Sırbistan'ın ilk eğitim bakanı (ö. 1811)

1754 - Nicolas Baudin, Fransız kâşif (ö. 1803)

1781 - René Laennec, Fransız doktor ve stetoskopun mucidi (ö. 1826)

1794 - Karel Bořivoj Presl, Çek botanikçi (ö. 1852)

1796 - Giovanni Pacini, İtalyan müzisyen ve opera bestecisi (ö. 1867)

1796 - Frederick William Beechey, İngiliz deniz subayı ve coğrafyacı (ö. 1856)

1796 - Josua Heilmann, Fransız mucit ve sanayici (ö. 1848)

1836 - Gustavo Adolfo Bécquer, İspanyol post-romantik, şiir ve kısa öyküler yazarı (ö. 1870)

1849 - Ebüzziya Tevfik Bey, Türk gazeteci, yazar, yayıncı ve hattat (ö. 1913)

1854 - Friedrich Alfred Krupp, Alman sanayici (ö. 1902)

1855 - Otto Liman von Sanders, Alman general ve Osmanlı mareşali (ö. 1929)

1862 - Mori Ōgai, Japon asker ve yazar (ö. 1922)

1874 - Thomas J. Watson, Amerikalı sanayici ve IBM şirketinin kurucusu (ö. 1956)

1874 - Aleksandr Hatisyan, Ermeni siyasetçi ve gazeteci (ö. 1945)

1877 - André Maginot, Fransız devlet adamı (Majino Hattı'na adını veren) (ö. 1932)

1879 - Lou Marsh, Kanadalı hakem ve gazeteci (ö. 1936)

1884 - Hans Lange, Amerikalı orkestra şefi (ö. 1960)

1886 - Andreas Bertalan Schwarz, Alman hukuk bilimcisi (ö. 1953)

1887 - Joseph Bech, Lüksemburg eski başbakanı (ö. 1975)

1888 - Otto Stern, Alman fizikçi ve Nobel Fizik Ödülü sahibi (ö. 1969)

1889 - H. L. Hunt, Amerikalı petrol kralı ve Cumhuriyetçi politik aktivist (ö. 1974)

1890 - Ronald Fisher, İngiliz istatistikçi, biyolog ve genetik bilimci (ö. 1962)

1891 - Džafer-beg Kulenović, Yugoslavya Cumhurbaşkanı (ö. 1956)

1895 - Aliağa Vahid, Azerbaycanlı şair (ö. 1965)

1898 - Eero Berg, Fin atlet (ö. 1969)

1898 - Gregor Wentzel, Alman fizikçi ö. 1978)

1916 - Şahap Kocatopçu, Türk iş adamı ve siyasetçi (ö. 2012)

1929 - Alejandro Jodorowsky, Şilili aktör, besteci ve film yönetmeni

1930 - Ruth Rendell, İngiliz yazar (ö. 2015)

1932 - Turan Oflazoğlu, Türk oyun yazarı, şair ve eleştirmen

1933 - Tahsin Yücel, Türk akademisyen, öykü ve roman yazarı, denemeci, eleştirmen ve çevirmen (ö. 2016)

1934 - Alan Bates, İngiliz aktör (ö. 2003)

1949 - Engin Varol, Türk ressam

1951 - Amado Batista, Brezilyalı şarkıcı, besteci, müzik yapımcısı ve oyuncu

1957 - Loreena McKennitt, Kanadalı müzisyen

1961 - Andrey Korotayev, Rus iktisatçı ve tarihçi

1962 - Lou Diamond Phillips, Amerikalı oyuncu

1963 - Michael Jordan, Amerikalı basketbolcu

1965 - Michael Bay, Amerikalı film yönetmeni ve yapımcı

1966 - Quorthon, İsveçli müzisyen (ö. 2004)

1970 - Dominic Purcell, Avustralyalı aktör

1971 - Denise Richards, Amerikalı sinema oyuncusu

1972 - Billie Joe Armstrong, Amerikalı söz yazarı, gitarist ve Green Day grubunun vokalisti

1981 - Paris Hilton, Amerikalı sinema oyuncusu ve Hilton otellerinin varisi

1982 - Adriano Leite Ribeiro, Brezilyalı futbolcu

1985 - Cemre Kemer, Türk şarkıcı ve Hepsi grubunun üyesi

1991 - Bonnie Wright, İngiliz aktris

1991 - Burak Deniz, Türk oyuncu

1991 - Ed Sheeran, İngiliz şarkıcı, söz yazarı ve albüm yapımcısı

Ölümler[değiştir | kaynağı değiştir]

364 - Jovianus, Roma İmparatoru (d. 332)

647 - Seondeok, Silla Krallığı 27. hükümdarı ve ilk kadın hükümdar (d. ?)

1600 - Giardano Bruno, İtalyan filozof (idam) (d. 1548)

1673 - Molière, Fransız yazar (d. 1622)

1680 - Denzil Holles, İngiliz asıllı yazar ve devlet adamı (d. 1599)

1715 - Antoine Galland, Fransız şarkiyatçı ve arkeolog (d. 1646)

1788 - Maurice Quentin de La Tour, Fransız, Rococo tarzlı portreci ressam (d. 1704)

1826 - Johann Philipp Gabler, Alman protestan teolog ve ahit eleştirmeni (d. 1753)

1827 - Johann Heinrich Pestalozzi, İsviçreli pedagog, hayırsever, filozof ve politikacı (d. 1746)

1856 - Heinrich Heine, Alman yazar (d. 1797)

1890 - Christopher Latham Sholes, Amerikalı mucit (d. 1819)

1909 - Geronimo, Apaçi reisi (d. 1829)

1924 - Augustin Boué de Lapeyrère, Fransız Koramiral ve Denizcilik Bakanı (d. 1852)

1934 - I. Albert, Belçika Kralı (d. 1875)

1937 - Hugo Meisl, Avusturyalı futbolcu ve spor adamı (d. 1881)

1941 - Claud Buchanan Ticehurst, İngiliz ornitolog (d. 1881)

1948 - Enrique Finochietto, Arjantinli akademisyen, doktor ve mucit (d. 1881)

1961 - Lütfi Kırdar, Türk hekim, asker, Sağlık Bakanı ve İstanbul Valisi ve Belediye Başkanı (d. 1887)

1970 - Alfred Newman, Amerikalı film müziği bestecisi (d. 1901)

1970 - Shmuel Yosef Agnon, İsrailli yazar ve Nobel Edebiyat Ödülü sahibi (d. 1888)

1982 - Lee Strasberg, Amerikalı tiyatro yönetmeni ve aktör (d.1901)

1993 - Eşref Bitlis, Türk asker ve eski Jandarma Genel Komutanı (d. 1933)

1998 - Marie-Louise von Franz, İsviçreli analitik psikolog ve araştırmacı (d. 1915)

2001 - Matild Manukyan, Ermeni kökenli Türk genelev patroniçesi ve vergi rekortmeni (d. 1914)

2005 - Dan O'Herlihy, İrlandalı sinema oyuncusu (d. 1919)

2005 - Omar Sivori, Arjantinli futbolcu (d. 1935)

2007 - Mehmet Altınsoy, Türk siyasetçi, eski Devlet Bakanı ve Ankara Büyükşehir Belediye başkanlarından (d. 1924)

2008 - Aysel Gürel, Türk söz yazarı ve tiyatro oyuncusu (d. 1929)

2009 - Gazanfer Özcan, Türk tiyatro ve sinema sanatçısı (d. 1931)

2010 - Abdülhakim İsmailov, Sovyetler Birliği Kızıl Ordu'sunun Nazi Almanyası'nı yenilgiye uğratmasının simgesi olarak Berlin Parlamento Binası'na (Reichstag) Kızıl Bayrağı diken 3 askerden biri olan (d. 1916) (bknz. Berlin Muharebesi)

2016 - Aleksandr Gutman, Rus yönetmen (d. 1945)

2021 - Özcan Arkoç, Türk futbolcu ve teknik direktör (d. 1939)

Tatiller ve özel günler[değiştir | kaynağı değiştir]

Erzincan'ın Tercan ilçesinin Rus ve Ermeni işgalinden kurtuluşu (1918)

Trabzon'un Akçaabat ilçesinin Rus ve Ermeni işgalinden kurtuluşu (1918)

Trabzon'un Tonya ilçesinin Rus ve Ermeni işgalinden kurtuluşu (1918)

Dünya Kediler Günü

An Luşan İsyanı

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Bu madde hiçbir kaynak içermemektedir. Lütfen güvenilir kaynaklar ekleyerek madde içeriğinin geliştirilmesine yardımcı olun. Kaynaksız içerik itiraz konusu olabilir ve kaldırılabilir.

Kaynak ara: "An Luşan İsyanı" – haber · gazete · kitap · akademik · JSTOR (Ağustos 2012) (Bu şablonun nasıl ve ne zaman kaldırılması gerektiğini öğrenin)

Tang hanedanlığı döneminde Çin. M.S 700

An Luşan İsyanı, Çin'de Tang Hanedanı döneminde, 16 Aralık 755'den 17 Şubat 769'a kadar sürmüş, büyük toplumsal kargaşa ve huzursuzluk ortamına neden olan ayaklanma General An Luşan'ın Kuzey Çin'de kendi imparatorluğunu ilan etmesiyle başladı. An Luşan Yan Hanedanlığını kurarak ayaklanmayı ilan etti. Onun kendi oğlu tarafından öldürülmesiyle vekili ve yol arkadaşı Shi Sming ve oğlu mücadelesini devraldı ve davam ettirdiler. İsyan üç Tang imparatoru döneminde devam etti. Tang hanedanına sadık aileler ve onların karşısında yer alan aileler ile isyan büyüdü. an Luşan Arap, Göktürk ve Sogdluları da etkileyerek kendi saflarına çekti. İsyan sonrası büyük bir kargaşaya, dev kayıplara ve geniş bir sahada yıkıma neden oldu. Tang Hanedanı zayıfladı ve batı Çin üzerindeki hakimiyetini kaybetti. 742 yılı başlarında, Asya 13 yıl süren bir kaos dönemindeydi. Bölgedeki imparatorlar büyük ayaklanma, devrim, hanedan değişikleriyle çalkalanıyordu. Bu yılda doğu steplerinde Türk-Sogd etkisiyle 744 yılında Uygur Kağanlığı kuruldu. Bu İpek Yolunu kullanan tacirler ve gezginler aracılığıyla samimi ilişkiler arttı. Abbasiler Horasan'da başlattıkları isyan sonucunda Emeviler'e son vermiş ve Abbasi Halifeliğini kurmuşlardı. Batıda genişlemek isteyen Tang hanedanlığı müslüman Araplar ve Karluk Türkleriyle Talas Muharebesi'ne girmiş ve muharebeyi kaybetmişti. Bu arada güneyde Nanzo Krallığına karşı yapılan sefer etkisiz olmuştu. Aynı zamanlarda Tibet üzerine yapılan sefer görece daha başarılı olmuştu, bu sefer ile Tibetlilerin orta Asya toprakları ele geçirildi. 755 yılında Tibet imparatorunun suikasta uğramasıyla Tang imparatorluğu zaferini sağlamlaştırdı. Bu arada Türk bir general imparatorluk içerisinde güçlü bir pozisyona gelmişti.

İçindekiler

1 General An Luşan

2 İsyan

2.1 Yongkiu Muharebesi

2.2 Çangan ilerlemesi

2.3 İmparator'un kaçışı

2.4 Chang'an'ın düşüşü

2.5 Suiyang kuşatması

2.6 İsyanın Sonu

3 Dış bağlantılar

General An Luşan[değiştir | kaynağı değiştir]

An Luşan kesin olmamakla birlikte Sogdlu bir baba ve Türk bir annenin çocuğuydu, Çin'de kısa sürede saygı değer bir yönetici durumuna geldi. Altın ve gümüşten yapılma lüks bir evde ikamet ederdi. İmparator Huanzong tarafından üç garnizonun komutanlığına getirildi ve Sarı Nehir'in kuzeyinde alanın tümü sorumluluğuna verildi. İsyan, imparator Huanzong'un son dönemlerinde başlamış ve Suzong ile Daizong zamanında devam etmiş ve Daizong döneminde sona ermiştir.

İsyan[değiştir | kaynağı değiştir]

755 yılı sonlarında An Luşan ayaklandı. Ordusu ile Pekin yakınlarından harekete geçti. Yol boyunca, An Luşan yerel yöneticileri itaat altına alarak ilerledi. Daha fazla insan ona katıldı ve isyan genişledi. Büyük Kanal yönünde süratle ilerleyerek Luoyang şehrini aldı. Burada Tang güçlerini bozguna uğrattılar. Luşan kendisini Yan Hanedanlığı'nın imparatoru ilan edildi. Batı şehirlerini zaptettikten sonra güney Çin'e dayandı.

Yongkiu Muharebesi[değiştir | kaynağı değiştir]

756 yılının baharında gerçekleşen Yong ki muharebesi korkunçtu. Yan kuvvetleri 20.000 kayıp verdiler ve fiyasko ile sonuçlanan bir ilerleme harekatı yaptılar ancak başarılı olmadılar ve bu bölge Tang kuvvetlerinin kontrolüne geçti. Bu Yan güçlerinin güney Çin'i ele geçirmesini engelledi. Yan ordusu burada kontrolü sağlayamadı ve üç ay sürece Suiyang kuşatmasını başlattı. Luoyang şehrini iki yıl boyunca ellerinde tuttular.

Çangan ilerlemesi[değiştir | kaynağı değiştir]

An Luşan'ın güçleri ana karargahları olan Batı Çin'de yüksek tepelerde savunma pozisyonuna geçmiş Tongguan geçidini tutmuşlardı. Bu arada geçit üzerinden hücuma geçmekte olan ordunun iki generali saray içi entrikalar yüzünden idam edildi. Yeni generalin tayini ile ordu takviye güçleri ile geçitten hücuma geçti ve An Luşan'ın savunmasını yardı.

İmparator'un kaçışı[değiştir | kaynağı değiştir]

İsyancılar, imparatorluk güçlerinin ve sarayın bulunduğu Çangan'ın ele geçirmek üzereydi ve ve yardımcıları İmparator Huanzong'un Siçuan şehrine kaçmasını tavsiye ettiler. Dağlık bölgenin doğal savunması sayesinde ordu tekrar örgütlenecek ve toparlanacaktı. İmparator saraydakileri de beraberinde alarak dağlık bölgeden Siçuan'a doğru yola çıktı. Tek sorun coğrafi koşullar değildi Yang Guozhong ve kuzeni aynı zamanda imparatorun sevgilisi Yang Gufie ile imparatorun muhafızları arasındaki sürtüşme arttı yol boyunca Xiangyang şehri yakınlarında muhafızlar Yang Gufei ve Yang Guozhong'un öldürülmesini talep etti. İmparator'un kabulden başka seçeneği yoktu. Bunun üzerine Guozhong intihar etti, kuzeni Gufei ise boğduruldu.

Chang'an'ın düşüşü[değiştir | kaynağı değiştir]

756'da, An Lushan ve isyancı güçleri Chang'an şehrini aldı, bu gelişmiş bir şehir için yıkıcı bir olay oldu. Şehirde 1.960.188 kişi yaşıyordu. Nüfusun çoğu isyancıların tutumu nedeniyle bölgeyi terk etti. Nüfus çevredeki küçük şehirlerle birlikte 800.000 - 1.000.000 arası bir sayıya kadar düştü.

756'da, Xuanzong'un oğullarından Li Heng, Lingzhou şehrinde imparatorluğunu ilan etti. Başka bir şehirde prens Li Lin yerel otoritelerce Yong Prensi ilan edildi. Suzong ilk olarak Guo Ziyi ve Li Guangbi isimli iki general isyancıyla mücadele için görevlendirdi. Bu generaller bazı Türk kabilelerinden aldıkları kuvvetlerle Uygur Kağanlığı üzerine gitmiş ve Bayançur Kağan'ı 759 yazında öldürmüşlerdi. Bu arada Abbasi halifesi Mansur, Tang hanedanlığı üzerine 4.000'den fazla paralı asker yolladı ve akabinde savaş yapıldı. Bu askerlerin çoğu bölgedeki kabilelerle karıştı. 757 yılında imparatorluk ordusu Çang'an ve Luoyang şehirlerini geri aldı, isyancılar püskürtüldü ve isyanın ana merkezi kuzeydoğuya doğru kaydı.

Suiyang kuşatması[değiştir | kaynağı değiştir]

757 yılında, isyancılar Suiyang şehrini kuşattılar 30.000 insan açlıktan öldü ve kalanlar ölenleri yiyerek hayatta kalabildiler. Şehir uzun süre sonra düştüğünde sadece 400 kişi hayattaydı.

İsyanın Sonu[değiştir | kaynağı değiştir]

Ocak 757'de An Luşan oğlu tarafından öldürüldü. Yerine Shi Siming isimli general geçti. Shi Siming onun çocukluk arkadaşı ve takipçisiydi. Shi hemen akabinde Luoyang şehrini geri aldı. Shi Siming 761 yılında kendi oğlu tarafından öldürüldü. Oğlu derhal kendi imparatorluğunu ilan etti ve generallerin desteğini aldı. 762 yılında imparator Suzong ağır bir hastalığa yakalandı. Tang ve Huige birleştirilmiş güçlerinin komutasını ortanca oğluna verdi. Oğlu Li Çu, isyancılar üzerine son seferleri yaptı, bu arada yeni Yan hanedanlığı uzun sürmeyecekti birçok asker ve üst düzey görevli Tang tarafına geçmeye başlamıştı. 762 kışında Luoyang yeniden alındı ve Yan İmparatoru Shi Chaoyikaçmaya çalışırken önü kesildi. Yakalanacağını anlayan Shi Çaoyi intihar etti. Böylece sekiz yıllık isyan sona erdi İsyanın sona ermesiyle Tang imparatorluğu kendisini yeniden inşa etmeye başladı. İsyan Tang hanedanını oldukça zayıflatmıştı ve kaos yer yer devam ediyordu. Tang hanedanının zayıflamasıyla Tibet İmparatorluğu yeniden Orta Asyayı ele geçirdi ve hatta Çangan şehrini 763'te aldı.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Türk Tarihinde An Lu-Shan ve Destanı, Prof.Dr.Saadettin Gömeç [1]

7 Haziran

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Nuvola apps date.svg 7 Haziran günü gerçekleşen en önemli olayları Tarihte Bugün sayfalarına ekleyebilir ve anasayfada görüntülenmelerini sağlayabilirsiniz.

7 Haziran, Miladi takvime göre yılın 158. (artık yıllarda 159.) günüdür. Yıl sonuna kadar kalan 207 gün vardır.

May – Haziran – Tem

1 2 3 4 5 6 7

8 9 10 11 12 13 14

15 16 17 18 19 20 21

22 23 24 25 26 27 28

29 30  

İçindekiler

1 Olaylar

2 Doğumlar

3 Ölümler

4 Tatiller ve özel günler

Olaylar[değiştir | kaynağı değiştir]

769 - FMU (French Mason Union) kuruldu.

1099 - Birinci Haçlı seferi: Haçlı ordusu Kudüs kalesi önüne geldi ve Kudüs Kuşatması başladı.

1494 - Dönemin deniz güçleri Portekiz ve İspanya, Tordesillas Antlaşması'na vardı.

1557 - Mimar Sinan tarafından inşa edilen Süleymaniye Camii açıldı.

1654 - XIV. Louis, Fransa Kralı oldu.

1692 - Jamaika'nın Port Royal kentinde deprem: 1600 kişi öldü, 3000 kişi ağır yaralandı.

1801 - Portekiz ve İspanya, "Badajoz Antlaşması"nı imzaladılar. Portekiz "Olivenza" şehrini kaybetti.

1832 - Québec'te Asya kolerası salgını: Yaklaşık 6000 kişi öldü.

1856 - Dolmabahçe Sarayı kullanıma açıldı.

1862 - Gennaios Kolokotronis, Yunanistan Başbakanı oldu.

1863 - Meksiko, Fransız birliklerince ele geçirildi.

1866 - Anadolu'da kurulan ilk Demiryolu hattı olan İzmir-Aydın demiryolu açıldı.

1890 - Ertuğrul Fırkateyni, Japonya'da Yokohama Limanı'na ulaştı.

1893 - Gandhi, ilk sivil itaatsizlik ve pasif direniş eylemine başladı.

1905 - Norveç Parlamentosu İsveç ile olan birliğinden ayrılarak bağımsızlığını ilan etti. 13 Ağustos'ta düzenlenen referandum ile bağımsızlık onaylandı.

1914 - Atlas Okyanusu ile Büyük Okyanus'u birbirine bağlayan Panama Kanalı gemilere açıldı.

1918 - Osmanlı'nın 9. Ordusu kuruldu.

1929 - Vatikan bağımsız devlet oldu.

1935 - Stanley Baldwin, Birleşik Krallık Başbakanı oldu.

1939 - CHP İdare Heyeti, devlet ve parti yönetimini yeniden ayırmaya karar verdi.

1942 - Etimesgut fabrikasında yapılan ilk Türk uçağı havalandı.

1942 - II. Dünya Savaşı: Midway Muharebesi, ABD'nin kesin zaferi ile resmen sona erdi.

1943 - İstanbul'da tifüs salgını başladı, bazı sinemalar kapatıldı ve eskicilerin satış yapması yasaklandı.

1945 - Celâl Bayar, Adnan Menderes, Fuad Köprülü ve Refik Koraltan tarafından imzalanan ve dörtlü takrir olarak anılan önerge, CHP Meclis Grubuna verildi.

1949 - İhtiyarlık Sigortası Kanunu kabul edildi.

1956 - Demokrat Parti Hükümeti'nin hazırladığı Yeni Basın Kanunu TBMM'de kabul edildi. Hürriyet Partisi adına konuşan Turan Güneş, "bu kanunla, değil basın özgürlüğü, basın bile kalmayacak" dedi.

1957 - Atatürk Üniversitesi kuruldu.

1958 - İstanbul, Beyazıt Meydanı'nda Büyük Kıbrıs Mitingi yapıldı.

1962 - 100 kadar işsiz hamal İstanbul Valiliği'ne yürüyüş yaptı.

1964 - Türkiye'nin 26 ilinde kısmi senato seçimleri yapıldı. AP 31, CHP 19, bağımsızlar 1 senatörlük elde etti.

1966 - Ronald Reagan, Kaliforniya'nın 33. Valisi oldu.

1967 - İsrail birlikleri Kudüs'e girdi (Altı Gün Savaşları).

1973 - "Yavuz" zırhlısı Deniz Kuvvetleri'nden törenle emekliye ayrıldı.

1977 - Semiha Yankı, 13'üncü Uluslararası Altın Orfe Şarkı Yarışması'nda birinci oldu.

1981 - İsrail savaş uçakları, Irak'ın bir nükleer reaktörünü, nükleer silah üretiminde kullanılıyor gerekçesiyle imha etti.

1982 - Türkiye'nin Lizbon Büyükelçiliği İdari Ataşesi Erkut Akbay ve eşi Nadide Akbay, Ermeni örgüt ASALA tarafından düzenlenen saldırıda öldürüldü.

1985 - TRT Yönetim Kurulu, parlamento dışındaki partilerin etkinliklerini yayınlamama kararı aldı.

1989 - Surinam Havayolları'na ait Douglas DC-8 tipi bir yolcu uçağı Johan Adolf Pengel havaalanı (Surinam) yakınlarında düştü: 168 kişi öldü.

1994 - Sosyetenin ünlü ismi Ayşegül Tecimer, tarihi eser kaçakçılığından gözaltına alındı.

1996 - Hükûmeti kurma görevi Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel tarafından Refah Partisi Genel Başkanı Necmettin Erbakan'a verildi.

2001 - Tony Blair başkanlığındaki İşçi Partisi, İngiltere'deki seçimleri kazandı.

2005 - MacGyver adlı Amerikan dizisinin 2. sezon DVD'si çıktı.

2007 - Birinci Türk İşaret Dili Çalıştayı Ankara'da toplandı.

2008 - 2008 Avrupa Futbol Şampiyonası başladı.

2009 - SBS, 7. sınıflar için 2. kez yapıldı.

2012 - Eşcinsel evliliğin yasallaştırılması için Thorning-Schmidt Hükûmeti'nin öne sürdüğü yasa tasarısı, Folketing (Danimarka Parlamentosu) tarafından onaylandı.

2015 - Türkiye'de genel seçimler yapıldı.

2016 - İstanbul'un Fatih ilçesinin Vezneciler semtinde bombalı intihar saldırısı gerçekleşti. (Bknz. 2016 Vezneciler Saldırısı)

Doğumlar[değiştir | kaynağı değiştir]

1502 - III. João, Portekiz Kralı (ö. 1557)

1837 - Alois Hitler, Adolf Hitler'in babası (ö. 1903)

1845 - Leopold Auer, Macar kemancı ve bestekâr (ö. 1930)

1848 - Paul Gaugin, Fransız ressam (ö. 1903)

1896 - Imre Nagy, Macar siyasetçi (ö. 1958)

1896 - Robert S. Mulliken, Amerikalı fizikçi ve kimyacı (ö. 1986)

1909 - Jessica Tandy, Amerikalı aktris (ö. 1994)

1917 - Dean Martin, İtalyan asıllı Amerikalı şarkıcı ve sinema oyuncusu (ö. 1995)

1923 - Giorgio Belladonna, İtalyan briç oyuncusu (ö. 1995)

1928 - James Ivory, Amerikalı film yönetmeni ve senarist

1931 - Okot p'Bitek, Ugandalı şair ve toplum bilimci (ö. 1982)

1933 - Arkady Arkanov, Rus oyun yazarı ve komedyen (ö. 2015)

1940 - Tom Jones, Galli şarkıcı

1941 - Temel Karamollaoğlu, Türk tekstil mühendisi ve siyasetçi

1942 - Kirsten Lundsgaardvig, Danimarkalı ressam (ö. 2014)

1942 - Muammer Kaddafi, Libya eski lideri (ö. 2011)

1948 - Anna Záborská, Slovak siyasetçi

1952 - Liam Neeson, Kuzey İrlandalı aktör

1952 - Orhan Pamuk, Türk yazar ve Nobel Edebiyat Ödülü sahibi

1954 - Cem Ceminay, Türk radyo programcısı ve köşe yazarı

1954 - Jan Theuninck, Belçikalı ressam ve şair

1956 - L.A. Reid, Amerikalı müzik yapımcısı ve besteci

1956 - Marty Whelan, İrlandalı radyocu ve televizyoncu

1958 - Prince, Amerikalı müzisyen (ö. 2016)

1960 - Kemal Merkit, Türk motosiklet yarışçısı (ö. 2012)

1965 - Damien Hirst, İngiliz ressam

1966 - Zlatko Yankov, Bulgar futbolcu

1967 - Cristina Adela Foisor, Rumen satranç oyuncusu (ö. 2017)

1967 - Yuji Sakakura, Japon futbolcu

1968 - Sarah Parish, İngiliz aktris

1970 - Cafu, Brezilyalı millî futbolcu

1970 - Tomoaki Ogami, Japon futbolcu

1972 - Karl Urban, Yeni Zelandalı oyuncu

1972 - Kerem Deren, Türk senarist

1973 - Jennie Widegren, İsveçli dansçı

1975 - Allen Iverson, Amerikalı basketbol oyuncusu

1975 - İsmail Cem Doğru, Türk şair ve edebiyatçı

1976 - Mirsad Türkcan, Türk basketbol oyuncusu

1979 - Catalina Castaño, Kolombiyalı tenisçi

1981 - Anna Kournikova, Rus tenisçi

1982 - Germán Lux, Arjantinli futbolcu

1983 - Piotr Małachowski, Polonyalı atlet

1984 - Marcel Schäfer, Alman futbolcu

1984 - Shu Abe, Japon futbolcu

1985 - Alejandro Bergantiños García, İspanyol futbolcu

1985 - Kenny Cunningham, Kosta Rikalı futbolcu

1988 - Arsène Copa, Gabonlu millî futbolcu

1988 - Leonardo Ferreira, Brezilyalı futbolcu

1988 - Michael Cera, Kanadalı sinema ve dizi oyuncusu

1989 - Berna Koraltürk, Türk oyuncu

1990 - Iggy Azalea, Amerikalı rapçi ve manken

1990 - Shinya Awatari, Japon futbolcu

1992 - Abdul Khalili, İsveçli futbolcu

1992 - Jordan Clarkson, Amerikalı basketbolcu

1993 - Jordan Fry, Amerikalı aktör

1993 - Takumi Kiyomoto, Japon futbolcu

1994 - Magsad Isayev, Azeri futbolcu

1995 - Frank Bagnack, Kamerunlu futbolcu

1996 - Godfred Donsah, Ganalı futbolcu

1996 - Makito Hatanaka, Japon futbolcu

1996 - Ryosuke Shindo, Japon futbolcu

1997 - Deniz Tekin, Türk müzisyen ve söz yazarı

Ölümler[değiştir | kaynağı değiştir]

555 - Vigilius, 29 Mart 537 tarihinden 555 yılındaki ölümüne kadar görevde kalmış papa

1329 - I. Robert, İskoçya kralı (d. 1274)

1358 - Ashikaga Takauji, Japan savaşçı ve devlet adamı (d. 1305)

1438 - Barsbay, Sultan (d. 1369)

1492 - IV. Kazimierz Jagiellon, Polonya Kralı (d. 1427)

1660 - II. György Rákóczi, Erdel Prensi (d. 1621)

1821 - Louis Claude Richard, Fransız bitki bilimci ve bitki ressamı (d. 1754)

1826 - Joseph von Fraunhofer, Alman optik fizikçi (d. 1787)

1840 - III. Friedrich Wilhelm, 1797-1840 yılları arasında Prusya kralı (d. 1770)

1843 - Friedrich Hölderlin, Alman şair (d. 1770)

1848 - Vissarion Belinski, Rus yazar ve edebiyat eleştirmeni (d. 1811)

1871 - August Immanuel Bekker, Alman filolog ve eleştirmendi (d. 1785)

1880 - John Brougham, İrlanda asıllı Amerikalı oyuncu ve oyun yazarı (d. 1814)

1893 - Edwin Booth, 19. yüzyılda yaşamış Amerikalı oyuncudur (d. 1833)

1894 - Nikolay Yadrintsev, Rus kaşif, arkeolog ve Türkolog (d. 1842)

1937 - Jean Harlow, Amerikalı sinema oyuncusu (d. 1911)

1945 - Nikola Mandić, Bağımsız Hırvatistan Devleti'nin Başbakanı (d. 1869)

1954 - Alan Turing, İngiliz matematikçi ve bilgisayar bilimcisi (d. 1912)

1960 - Bogoljub Jevtić, Yugoslavya Krallığı'nda başbakanlık görevi görev yapan Sırp politikacı ve diplomat (d. 1886)

1966 - Jean Arp, Alman asıllı Fransız heykeltıraş, ressam ve şair (d. 1886)

1967 - Asaf Çiyiltepe, Türk tiyatro sanatçısı (d. 1934)

1968 - Dan Duryea, Amerikalı aktör (d. 1907)

1970 - E. M. Forster, İngiliz roman, öykü ve deneme yazarı (d. 1879)

1978 - Ronald George Wreyford Norrish, İngiliz kimyager ve Nobel Kimya Ödülü sahibi (d. 1897)

1979 - Forrest Carter, Amerikalı yazar (d. 1925)

1979 - Oğuz Özdeş, Türk gazeteci ve yazar (d. 1920)

1980 - Philip Guston, Amerikalı ressam (d. 1913)

1980 - Henry Miller, Amerikalı yazar (d. 1891)

1981 - Johannes Martinus Burgers, Hollandalı fizikçi (d. 1895)

1985 - Georgia Hale, Amerikalı sessiz film dönemi sinema oyuncusu (d. 1905)

1987 - Cahit Zarifoğlu, Türk şair, yazar ve fikir adamı (d. 1940)

1993 - Dražen Petrović, Hırvat basketbolcu (d. 1964)

1993 - Kurt Weitzmann, Alman-Amerikalı sanat tarihçisi (d. 1904)

1994 - Dennis Potter, İngiliz yazar (d. 1935)

2002 - Ahmet Koyuncu, Türk siyasetçi (d. 1922)

2003 - Trevor Goddard, İngiliz oyuncu (d. 1962)

2003 - Selahattin Ülkümen, Türk diplomat ("Türk Shindleri" diye anılan) (d. 1914)

2004 - Quorthon, İsveçli müzisyen (d. 1966)

2004 - Don Potter, İngiliz heykeltıraş, çömlekçi ve öğretmen (d. 1902)

2005 - Mehmet Ulusoy, Türk tiyatro yönetmeni (d. 1942)

2006 - Ebu Musab ez-Zerkavi, Ürdünlü asker ve Irak el-Kaidesi lideri (d. 1966)

2008 - Dino Risi, İtalyan sinema yönetmeni (d. 1916)

2011 - Mietek Pemper, Polonya doğumlu bir Alman Yahudi ve Holokost'tan sağ kurtulan biriydi (d. 1920)

2011 - Jorge Semprun, İspanyol yazar (d. 1923)

2012 - Abdürrahim Karakoç, Türk şair, yazar ve fikir adamı (d. 1932)

2013 - Pierre Mauroy, Fransa Başbakanı (d. 1928)

2013 - Richard Ramirez, Amerikalı idam mahkûmu seri katil (d. 1960)

2014 - Fernandão, Brezilyalı futbolcu (d. 1978)

2015 - Christopher Lee, İngiliz aktör (d. 1922)

2015 - Erol Simavi, Türk gazeteci (d. 1930)

2016 - Tanju Gürsu, Türk sinema oyuncusu, senarist ve yönetmen (d. 1938)

2016 - Stephen Keshi, Nijeryalı kaleci ve teknik direktör (d. 1962)

2017 - Jan Høiland, Norveçli şarkıcı (d. 1939)

2017 - Deo Rwabiita, Ugandalı siyasetçi ve diplomattır (d. 1943)

2018 - David Dauglas Duncan, Amerikalı savaş karşıtı gazeteci ve foto muhabiridir (d. 1916)

2018 - Arie den Hartog, Eski Hollandalı bisiklet yarışçısıdır (d. 1941)

2018 - Francis Smerecki, Fransız eski futbolcu ve teknik direktör (d. 1949)

2018 - Viktor Tolmaçov, Rus mühendis ve tasarımcıdır (d. 1934)

2018 - Stefan Weber, Avusturyalı sanat eğitimcisi, şarkıcı (d. 1946)

2019 - Kazım Arslan, Türk avukat, iş adamı ve siyasetçi (d. 1954)

2019 - Noémi Ban, Macaristan doğumlu Amerikalı Yahudi Holokost Katliamı mağduru eğitimci ve aktivis (d. 1922)

2019 - Ryszard Bugajski, Polonyalı film yönetmeni ve senarist (d. 1943)

2019 - Nonnie Griffin, Kanadalı oyuncu ve seslendirme sanatçısı (d. 1933)

2019 - Elisabeta Ionescu, Rumen hentbol oyuncusu (d. 1953)

2020 - Hubert Gagnon, Kanadalı aktör ve seslendirme sanatçısı (d. 1946)

2020 - Lynika Strozier, Amerikalı biyoloji uzmanıydı (d. 1984)

Tatiller ve özel günler[değiştir | kaynağı değiştir]

Türk İşaret Dili Bayramı (2007)

1 Prof.Dr. Saadettin GÖMEÇ∗ TÜRK TARĐHĐNDE AN LU-SHAN VE DESTANI An Lu-Shan’s Epic in Turkish History Özet: Destanlar, milletlerin kahramanlık hikayelerinin toplamıdır. Öyleyse destanları zengin olan hakların tarihleri de o ölçüde muhteşemdir. Bu açıdan baktığımızda Türklerin tarihi pekçok destanî hikayelerle doludur ve bunların da büyük bir kısmı gerçekleri yansıtır. Zaten destanların en önemli hususiyeti, içerisinde milleti yakından ilgilendiren yaşanmış olaylara yer verilmesidir. Türk milletinin tarih sahnesine çıktığı günden beri başından acı, tatlı birçok hadise geçmiştir. Ve Türkler, dünyanın en eski halklarından birisi olması hasebiyle sahip olduğu destanlar bakımından son derece şanslıdır. Elbette geçmişte cereyan eden her olayı destan sınıfına sokmak mümkün değildir. Bunun için bazı özel şartların olması gerekir. Bunlar yerine gelmişse, destan olarak değerlendirilir ve tarihi hadiseler yazılırken bunlardan yararlanılır. Anahtar Kelimeler: An Lu-shan, Uygur, Türk Destanları Abstract: Epics are the sum of heroic stories of nations. Therefore, the histories of the nations that have rich epics are magnificent as much. From this point of view Turkish history has many legendary stories and much of them reflect the truth. Anyhow, the most important charateristic of epics is that they contain real events closely connected to nations. Turkish nation, from their apperance in scene of history, has experienced many events, in good way or bad. And Turks, due to they are one of the most ancient nations, they are very lucky in terms of epics. Of course, we can’t classify any event occured in past as an epic. To do so, there must be some conditions. If they are fulfilled, they can be classified as epic and can be referred when historical events are written. Key Words: An Lu-shan, Uighur, Turkish Epics Hiç şüphesiz Türk destanlarının en muhteşemlerinin başında Oguz-nâme gelir. Bunun yanısıra Türklerin Türeyişi ve Ergenekun, Tölöslerin Türeyişi, Sır Tarduş Boyunun Yok Olması, Uygurların Türeyiş ve Göç Destanları, Kimek, Başkurt, Alp-Er Tonga, Hun Liu Yüan (Yügen), Attila (Ata Đllig), Çor Destanı ∗ A.Ü. Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi, Tarih Bölümü Öğretim Üyesi 2 bizim sözlü edebiyatımızın en eski bakiyeleridir. Bir nev’i Oguz-nâme olan Dede Korkut Hikayeleri de Türk kültürünün bir şaheseridir1 . Bununla beraber ismi hususunda şimdiye kadar herhangi bir deneme yapılmayan tarihte önemli olaylara imza atmış Türk beylerinden birisi de, An Lu-shan’dır. Maalesef Çin dili uzmanları veyahut da bizdeki sinologlar, böyle meselelere kafa yormadıklarından dolayı Türk tarihinin ve kültürünün pekçok tartışmalı problemini halledemiyoruz. Zamanında, büyük Atatürk tarafından kurulmuş olan Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesinde eski Türk tarihinin kaynaklarının araştırılması ve Türklere ait yabancı belgelerin çevrilmesi için bir Sinoloji (Çin Dili) Kürsüsü açılmış ise de, tıpkı diğer bölümlerde olduğu üzere burası da esas görevini unutarak, sadece günümüzde basit tercümanlar yetiştirmeye yönelik çağdaş Çin dilini öğretmekle yetiniyor. An Lu-shan, 8. asırda Uygur Kaganlığı zamanında karşılaştığımız bir Türk beyidir. Onun kimliği konusunda bugüne kadar değişik görüşler ortaya atılmıştır. Bunun da başlıca nedeni Çin dilinin öğrenilmesi, onun sorunları ve Çinlilerin yeterince bilgi vermemeleri yüzündendir. An Lu-shan’ın bir Mogol veya Sogdlu olduğu söyleniyorsa da bizce bu doğru değildir. Bununla birlikte onun bugünkü Çin’in Ying-chou eyaletinde, 703 senesinde bir Türk prensi baba ile Sogdlu bir anneden doğduğunu söyleyenler de mevcuttur. Ama Çin kaynaklarına göre, annesi Arslanlar (A-shih-te) soyundan gelen bir kamdı ve babası öldüğünde bir müddet Kök Türk topraklarında kaldılar. Dolayısıyla yabancı bir halktan gelme ihtimali yoktur. Yine An Lu-shan’ın atalarının Kapgan Kagan’ın 7. yüzyılın sonlarına doğru yaptığı seferlerde devletin merkezine yerleştirildiğini, fakat 716’da da Kök Türk Kaganlığı’ndaki iktidar değişikliği sırasında yaşanan olaylar ve isyanlar yüzünden Çin’e kaçtıkları belirtilir. Belgelerden anlaşıldığı kadarıyla An Lu-shan’ın ailesi kamlık sanatıyla uğraşıyordu. Son derece zeki olan bu Türk liderinin, 742 senesinde Çin imparatoruyla tanışması onun önünü açtı ve imparatorun güvenini kazanarak; Çin’de iyi bir mevki edindi2 . Para ve sefahata düşkün Çinli memurları çok iyi kullanıyor, onlara verdiği rüşvetler sayesinde sürekli yükseliyordu. Kendine ait bir idari bölgeye de sahip olan An Lu-shan, imparatorun sarayına istediği zaman girip-çıkıyor; kraliçe ve prenseslerle çok yakın ilişkilerde bulunabiliyordu. Hatta 1 Daha geniş bilgi için bakınız, S.Gömeç, Türk Destanlarına Giriş, Ankara 2008. 2 An Lu-shan’ın gençliğinde bir koyun çalarken yakalandığı ve Yu-chou (Pekin civarları) garnizonunun başkomutanının huzuruna çıkarılarak, idamının istendiği söylenir. Ancak komutan onu çok sevimli bulmuş ve yanına alarak, evlatlığı yapmıştı. Bu sayede onun talihi değişti. Bakınız, C.H.Huang, T’ang Devrinde Tibetlilerin Çinliler ve Orta Asya Kavimleriyle Münasebetleri, Doktora Tezi, Đstanbul 1971, s.110; E.Esin, Türk Kosmolojisine Giriş, Đstanbul 2001, s.63. 3 imparatoriçenin ona aşık olduğu yolunda dedi-kodular da çıkmıştı. An Lu-shan’ı çekemeyen Çinli vezirler ve komutanlar ileride başlarına bela olacağını işaret ettilerse de, bunun pek işe yaramadığını görmekteyiz. Herhalde, Çin hükümetiyle vakti geldiğinde münasebetlerini koparmayı planlayan An Lu-shan birtakım hazırlıklarda bulunuyordu. Arasında yabancıların da yer aldığı, ama temelini Türklerin oluşturduğu ve Çin başkentine çok yakın bir mevkide, sayısı 150 bine varan kuvvetli bir ordu topladı. Nihayet 755’te, o dönemdeki Çin baş-vezirini sevmediğini ileri sürerek isyan bayrağını açtı3 . Çinliler belki onu hafife aldılar ve taktiksel bir hata olarak, bu ayaklanmaya karşılık, An Lu-shan’ın çocuklarından birini öldürdüler. Fakat iki büyük Çin ordusu An Lu-shan’ın adamları tarafından yenildi. Çin imparatoru yerini oğluna bırakarak, kaçmak zorunda kaldı. Yine tarihi vesikaların haberlerine göre; imparatorla beraber firar eden askerler başlarına gelen bütün bu felaketlerin sorumlusu olarak gördükleri imparatoriçeyi yolda boğarak öldürdüler. Türkler karşısındaki bu büyük hezimet üzerine Çinliler, başka bir Türk idaresinden, Ötüken Uygur Kaganlığından yardım talebinde bulundular. Ne yazık ki Uygur hakanı bu isteğe olumlu cevap verdi. Kuzeyden gelen dinamik ordu ve mukaddes kagana karşı, An Lu-shan’ın yanındakilerin bir bölümü savaşmak istemeyince, Çin’deki Türkler de ona cephe almaya başladı. Bu sırada Çin’e giden ordunun önünde Uygur kaganı bulunuyordu ve o ilk önce An Lushan’ın en güvendiği müttefiki olan Tongra Türklerini sindirdi. Daha sonra bu mükemmel askeri kıtanın komutanlığını Börü Kun (Moyun Çor) Kagan’ın oğlu Ulug Bilge Yabgu üstlendi. Türk-Uygur ordusu Çin ülkesine büyük bir ihtişamla girmişti. Onları karşılayan Çinli yetkililer kurt başlı sancağın önünde eğilip, onu selamlıyorlar ve öpüyorlardı. Çin tarihinde bir dönüm noktası olan An Lu-shan maalesef kuzeyden gelen bu akrabalarına karşı başarısız olup, bozgunlar peşi-sıra gelince, nihayet kendi adamları tarafından öldürüldü. Söylendiğine göre, 60-70 bin civarında insanın öldüğü4 An Lu-shan hareketini, vefatından sonra oğulları ve komutanları devam ettirmeye çalıştılar. An Lu-shan’ın ölümü hususunda çeşitli rivayetler vardır. Bunlardan bir tanesi, hastalanarak kör olması yüzünden, danışmanları tarafından öldürüldüğü 3 J.Mirsky, “Structure of Rebellion: A Successful Insurrection Furing the T’ang”, Journal of the American Oriental Society, 89/1, 1969, s.68. 4 D.C.Twitchett, The Government of T'ang in the Early Eighth Century”, Bulletin of the School of Oriental and African Studies, 18/2, London 1958, s. 322; E.H.Pritchard, “Thoughts on the Historical Development of the Population of China”, The Journal of Asian Studies, 23/1, 1963, s. 11; S.Gömeç, Uygur Türkleri Tarihi, 3. baskı, Ankara 2009, s.74 4 şeklindedir. Đşte buna binaen bazı ilim adamları An Lu-shan ile tarihteki Köroglu’nu birleştirmektedirler5 . Bu ne dereceye kadar doğrudur, bilemeyiz; ama bir hakikat söz konusu ki, Kör-oglu Destanı sadece Türkiye topraklarında yaşayan bir halk hikayesi değildir. Ona ait izlere Azerbaycan ve Türkistan gibi diğer Türk coğrafyalarında da rastlıyoruz. Bu yüzden Kör-oglu Destanı’nı da umumen Türk dünyasına mal etmek yerinde olur. Başka bir mevzu da, An Lu-shan ayaklanmasından bütün Orta Asya Türklüğünün etkilenmiş olmasıdır. O, çalkantılı yıllarda Çinliler bu hadiseler için şarkılar yazmıştır. Yani, Asya’daki pekçok kavim şöyle veya böyle, bu toplumsal harekete katıldılar. Hatta An Lu-shan olaylarının doğrudan veya dolaylı Çinlilerden daha çok Türklere tesiri olduğunu da söyleyebiliriz. Mesela, bu isyanı bastırmak için Çin’e gittiği esnada, Bögü Kagan’ın orada tanıştığı Mani rahiplerini ülkesine getirerek, Maniheizmi resmen devlet dini olarak seçmesi önemlidir. Bunun yanısıra bazı Uygurların Çin’e yerleşerek ticaret hayatına meyletmeleri, insanların yerleşik hayatın nimetlerine ve zaaflarına kapılmaları, tembelliğin hastalık şeklini alması, toplumun bel kemiğini oluşturan kadınların, Çinli hanımlara özenmeleri, hırsızlık, dolandırıcılık ve rüşvet gibi kötü alışkanlıklar, Türk sosyal hayatında bir çöküşe sebep oldu.6 AN LU-SHAN’IN DOĞUMU HĐKAYESĐ∗ Büyük Arslanlar (A-shih-te) ailesinin kadın kamlarından birisi sürekli savaşçı bir oğlan sahibi olmak için Tanrı’ya yakarıyordu. Dilekleri Tanrı katında kabul oldu ve bundan kısa bir süre sonra hamile kaldı. Nihayet doğum günü geldiğinde, beklenmedik bir anda çadırın tepesinden giren bir ışık hertarafı aydınlattı. Bu sırada kurt, kuş, bütün yabani hayvanlar uludu. Sanki onun doğumunu hep birlikte kutluyorlardı. Obada bulunan kamlar bunu gökteki birtakım olaylara yordular ve şans getireceğini söylediler. Fakat o zaman onların yaşadığı yer Çin imparatorluğunun kontrolü altındaydı. Çinli görevliler bu hadiseyi duyduklarında hemen oraya vardılar. Tanrı’nın gönderdiğine inanılan bu çocuğun ortadan kaldırılması lazımdı. Çadırı kuşatarak içindekileri öldürmek istediler. Ama anne ve çocuk durumdan haberdar olunca oradan kaçtılar ve saklanarak, ölümden kurtuldular. An Lu- 5 C.Hacıyev, Köroglu’nun Çin Gaynagları, Bakı 1998. 6 Twitchett, a.g.m., s. 322; M.T.Liu, Die Chinesischen Nachrichten zur Geschichte der Ost-Türken (T’u-Küe), Wiesbaden 1958, s.267; R.Grousset, Bozkır Đmparatorluğu, Çev. R.Uzmen, Đstanbul 1980, s.128; S.G.Klyaştornıy, Drevnetyurkskiye Runiçeskiye Pamyatniki Kak Istoçnik Po Istori Sredney Azii, Moskva 1964, s.121-122; Huang, a.g.t., s.110-118; P.Hill, “The Chinese Song-Cycles of Brian Dennis”, Tempo, No 37, Cambridge 1981, s.28; L.N.Gumilev, Hazar Çevresinde Bin Yıl, Çev. A.Batur, Đstanbul 2001, s.218. ∗ Bu parça M.T.Liu’nun söz konusu eserinin 677-678. sayfalarından alınmıştır. 5 shan’ın annesi de Tanrı tarafından esirgendiklerine inanıyordu. Onu Tanrı’nın bir lütfu olarak gören kadın çocuğuna Batır/ Urungu (savaşçı anlamına gelen Ya-lo-shan) adını verdi. An Lu-shan’ın doğumu hikayesindeki bazı motifler, diğer Türk destanlarında da karşımıza çıkan ana temalardır. Bunlardan birisi, yukarıda da gördüğümüz üzere, aşırı derece de bir erkek çocuğa sahip olma hayalidir. Bunun da sebebi, ailenin ve soyun devamı için evlat şarttır. Đşte o zaman aile anlamlı bir bütün haline gelir. Ailenin esas gayelerinden birisi de nesli çoğaltmadır7 . Bir diğer unsur ise, ışıktır. Destanların büyük kahramanları; bu kahramanlara kadınlık ve kutsal Türk çocuklarına annelik yapan hanımlar, çoğu kere ilahi bir ışıktan doğarlar. Oguz Kagan Destanı’nın baş kahramanı Oguz dünyaya geldiği zaman onun yüzü gök, yani aydınlık idi. Oguz’un Kün, Ay, Yılduz adlı büyük oğullarını doğuran ilk karısı, ortalığı karanlık bastığı zaman gökten inen bir ışıktan peyda olmuştu. 4. asrın başlarında Çin’in kuzeyinde, Ordos’taki Chao bölgesinde teşekkül eden Hun hanedanlığının kurucusu Şad Đlli (She-le) doğduğunda, annesinin etrafında ışıklar parlamıştı. Ayrıca Uygur destanlarında, Uygurlara baş seçilen Bögü (Bugu) Han, diğer dört kardeşiyle beraber Togla ve Selenge ırmakları arasında bir ağaç üzerine düşen semavi bir ışıktan yaratılmıştır. Đslamiyetten sonraki destanlarda da ısrarla sürecek bu kutlu ışık, Türk inanışına ve düşüncesine; var olmanın temel unsurlarından güneşin ve ışığın yansımasından başka bir şey değildir. Eski Türk dininin cennete gitmeyi ifade eden “uçmak” hadisesi ve “sonsuzluk” da bir ışık alemidir. Uygur Kaganlığı zamanında kabul olunan Maniheizmin de temel tanrısı iyilik, yani ışık tanrısıdır. Çünkü Bögü Han’ın rüyalarına giren kız bir nur gibidir. Bütün bu ışık motifleri bize eski Türk inanış ve düşüncesinde ışığın önemli bir unsur olduğunu göstermektedir. Türklerin Müslümanlığı seçtikten sonra Đslam nuruna neden bu kadar sarıldıkları bunu ortaya koymaktadır. Onlar, Đslamın aydınlığını karanlıkta kalmış ülkelere yaymak için yüzlerce yıl canını vermişlerdir. Đslamdan önce de bu Türk adaletinin ışığı ve temizliğinden başka bir şey olmasa gerek8 . 7 Z.Gökalp, Türk Medeniyeti Tarihi, Haz. Đ.Aka-K.Y.Kopraman, Ankara 1976, s.293; E.Kuran, “Türk Ailesinin Mahiyeti ve Tarihi Gelişmesi”, Aile Yazıları I, Derleyenler, B.Dikeçligil-A.Çiğdem, Ankara 1991, s.365; M.Eröz, “Türk Ailesi”, Aile Yazıları I, Derleyenler, B.Dikeçligil-A.Çiğdem, Ankara 1991, s.236-237; B.Gökçe, “Aile ve Aile Tipleri Üzerine Bir Đnceleme”, Aile Yazıları I, Derleyenler, B.Dikeçligil-A.Çiğdem, Ankara 1991, s.207. 8 Gömeç, Türk Destanlarına…, s.12. 6 Destanların teşekkül ve kayda geçiş yerleri neresi olursa-olsun, bunların muhtevasında aynı düşünüş ve anlayışa rastlanılması, bu insanların hepsinin ortak bir kültüre sahip bulunduklarının bir göstergesidir. “Türk Tarihinde An Lu-shan ve Destanı”, Tarihin Peşinde, 3/5, Konya 2011 KAYNAKÇA Eröz, M., “Türk Ailesi”, Aile Yazıları I, Derleyenler, B.Dikeçligil-A.Çiğdem, Ankara 1991 Esin, E., Türk Kosmolojisine Giriş, Đstanbul 2001 Gökalp, Z., Türk Medeniyeti Tarihi, Haz. Đ.Aka-K.Y.Kopraman, Ankara 1976 Gökçe, B., “Aile ve Aile Tipleri Üzerine Bir Đnceleme”, Aile Yazıları I, Derleyenler, B.Dikeçligil-A.Çiğdem, Ankara 1991 Gömeç, S., Türk Destanlarına Giriş, Ankara 2008 Gömeç, S., Uygur Türkleri Tarihi, 3. baskı, Ankara 2009 7 Grousset, R., Bozkır Đmparatorluğu, Çev. R.Uzmen, Đstanbul 1980 Gumilev, L.N., Hazar Çevresinde Bin Yıl, Çev. A.Batur, Đstanbul 2001 Hacıyev, C., Köroglu’nun Çin Gaynagları, Bakı 1998 Hill, P., “The Chinese Song-Cycles of Brian Dennis”, Tempo, No 37, Cambridge 1981 Huang, C.H., T’ang Devrinde Tibetlilerin Çinliler ve Orta Asya Kavimleriyle Münasebetleri, Doktora Tezi, Đstanbul 1971 Klyaştornıy, S.G., Drevnetyurkskiye Runiçeskiye Pamyatniki Kak Istoçnik Po Istori Sredney Azii, Moskva 1964 Kuran, E., “Türk Ailesinin Mahiyeti ve Tarihi Gelişmesi”, Aile Yazıları I, Derleyenler, B.Dikeçligil-A.Çiğdem, Ankara 1991 Liu, M.T., Die Chinesischen Nachrichten zur Geschichte der Ost-Türken (T’u-Küe), Wiesbaden 1958 Mirsky, J., “Structure of Rebellion: A Successful Insurrection Furing the T’ang”, Journal of the American Oriental Society, 89/1, 1969, s.68 Pritchard, E.H., “Thoughts on the Historical Development of the Population of China”, The Journal of Asian Studies, 23/1, 1963 Pulleyblank, E.G., The Background of the Rebellion of An Lu-shan, London 1955 Twitchett, D.C., The Government of T'ang in the Early Eighth Century”, Bulletin of the School of Oriental and African Studies, 18/2, London 1958